Narodziny dziecka są uważane za bardzo radosne, ekscytujące wydarzenie w życiu rodziny. Fakt ten wiąże się jednak również z koniecznością wejścia w nową rolę, poradzenia sobie z nieznanymi do tej pory sytuacjami i ułożenia na nowo swojej codzienności. U kobiet okres połogu to czas dynamicznych zmian hormonalnych i fizycznych, które składają się na powrót ciała do stanu sprzed ciąży. To wszystko powoduje, że poza oczekiwaną przez wszystkich radością często pojawia się smutek, strach i niepewność.
Specjaliści wyróżniają trzy typy poporodowych zaburzeń nastroju, aby odpowiedzieć na pytanie zawarte w tytule przyjrzymy się każdemu z nich.
Baby blues
Inaczej smutek poporodowy, depresja dnia trzeciego albo poporodowe obniżenie nastroju. Reakcja ta jest widoczna nawet u 40-85% kobiet po porodzie i jest uważana za stan fizjologiczny. Baby blues pojawia się w ciągu pierwszych dwóch tygodni po porodzie.
Objawy to wahania nastroju, wybuchy płaczu, drażliwość, nerwowość, zaburzenia snu, łaknienia, lęk. Skąd bierze się baby blues? Głównie pojawia się w wyniku gwałtownych zmian hormonalnych, które mają miejsce po porodzie. Baby blues występuje częściej u kobiet, które rodziły pierwszy raz. Obniżenie nastroju zazwyczaj zaczyna się pojawiać ok. 3-5 dnia po porodzie, co pokrywa się z czasem wypisu ze szpitala. W trakcie pobytu w szpitalu młoda mama ma możliwość uzyskania pomocy i porady ze strony personelu lub innych pacjentek. W momencie powrotu do domu nagle zostaje sama z dzieckiem (mężowie często pracują) i ta sytuacja dodatkowo napawa ją lękiem.
Baby blues zazwyczaj utrzymuje się kilka dni lub tygodni, powinien ustąpić najpóźniej ok. 3 miesiące po porodzie. Stan ten nie wymaga leczenia, a jedynie wsparcia ze strony najbliższych.
Depresja poporodowa
U 10-20% kobiet obniżenie nastroju przeradza się w dużo bardziej poważny stan – depresję poporodową. Objawy depresji to drażliwość, smutek, przygnębienie, zmęczenie, osłabienie zainteresowań (w tym zainteresowań seksualnych), poczucie winy z powodu niewywiązywania się z roli matki, lęk o dziecko, osłabienie koncentracji uwagi.
Problem depresji poporodowej jest bardzo złożony i wieloczynnikowy. Na wystąpienie depresji poporodowej bardziej narażone są m. in. kobiety, które miały epizody depresyjne, doświadczyły komplikacji w trakcie ciąży, rodziły przez cesarskie cięcie i te, które nie karmią piersią. Z kolei np. udział w szkole rodzenia może obniżyć ryzyko wystąpienia depresji.
Prostym kryterium rozróżnienia baby blues i depresji są wahania nastroju, w baby blues kobieta bywa radosna, a w depresji jest permanentnie źle. Dla bliskich takiej osoby to może być cenna wskazówka. Bardziej fachowym narzędziem jest Edynburska Skala Depresji Poporodowej, złożona z kilku prostych pytań, która umożliwia wstępne rozpoznanie depresji.
Kobieta, u której podejrzewa się depresję poporodową powinna być bezwzględnie skierowana do specjalisty. Niestety nieleczona depresja może doprowadzić nawet do samobójstwa. Matki cierpiące na depresję często emocjonalnie odrzucają swoje dzieci, tymczasem czas między 2 a 6 miesiącem życia dziecka jest kluczowy dla jego rozwoju poznawczego, społecznego i emocjonalnego. Brak więzi z matką w tym czasie może rzutować na całe późniejsze życie dziecka.
Psychoza poporodowa
Psychoza poporodowa jest nagłym stanem psychiatrycznym, objawy narastają gwałtownie. Jest to bardzo rzadkie zburzenie (0,1-0,2% położnic), ale bardzo poważne. Symptomy rozpoczynają się najczęściej w ciągu dwóch tygodni po porodzie, ale mogą pojawić się też później.
Gdy spojrzymy na charakterystykę choroby znajdziemy takie terminy jak: ,,dezorganizacja myślenia, urojenia ksobne, prześladowcze lub dziwaczne, omamy, brak wglądu, labilność afektywna,…” itd. Większości z nas te terminy nic nie mówią, a więc po polsku: osoba, która cierpi na psychozę może widzieć albo słyszeć coś czego nie ma, może zachowywać się dziwnie, myśleć, że ktoś ją prześladuje, mieć myśli samobójcze lub uwaga: dzieciobójcze. Dlatego gdy widzimy, że matka zachowuje się jak osoba z filmu o szpitalu psychiatrycznym pierwsze co powinniśmy zrobić to zabrać od niej dziecko! Matka może chcieć zabić dziecko np. dlatego, że będzie uważała je za kosmitę. Choroba jest na tyle nieobliczalna, że natychmiast powinniśmy wezwać pogotowie, dla bezpieczeństwa kobiety i całej rodziny. Zburzenie może mieć też łagodniejsze objawy. Na studiach starsza położna opowiadała nam, że kiedyś na oddziale położniczym pacjentka chodziła po wszystkich salach i pytała inne kobiety o ich dzieci, zaglądała do łóżeczek itd. Na początku wyglądało to mało podejrzanie, ale z drugiej strony nikt takich rzeczy nie robi, pacjentkę zabrano na obserwację psychiatryczną, która potwierdziła psychozę.
Niestety w przypadku wystąpienia psychozy zazwyczaj konieczna jest hospitalizacja i długotrwałe leczenie. Na szczęście to poważne zaburzenie zdarza się bardzo rzadko, ja nie spotkałam i mam nadzieję, że nigdy nie spotkam pacjentki z psychozą.
Podsumowując
Czy smutek po porodzie jest normalny? Jeśli mamy do czynienia z przejściowym obniżeniem nastroju to tak, to jest normalne. Jednak gdy zauważymy objawy depresji, a tym bardziej psychozy konieczna jest wizyta u specjalisty.
Temat jest może mało popularny, ale mam nadzieję, że dzięki tym informacjom będziecie bardziej wyczuleni na stan psychiczny otaczających Was młodych mam. W tej radosnej, ale i trudnej, nowej sytuacji nic nie zastąpi wsparcia najbliższych!
